Halk Hikâyesi

• Başlıca konuları aşk ve kahramanlık olmak üzere dini konuları da işleyen, kimi zaman masalsı ve destansı ögeler barındıran, genellikle aşıklar tarafından anlatılan nazım – nesir karışık hikâyelerdir.
• Halk hikâyeleri anonim ürünlerdir. Halkın ortak duygularını anlatma yoluyla kuşaktan kuşağa aktarır.
• Halk hikâyeleri İslamiyet öncesindeki destanlarla günümüz modern hikayesi arasında köprü görevi üslenen ürünlerdir.Destanlardaki alp tipi yerini aşık tipine bırakmıştır.
• Şahıs kadrosu geniş değildir.
• Kahramanların ettikleri dua ve beddualar mutlaka kabul edilir. Kahramanın en önemli  yardımcıları Hızır Aleyhisselam ve atıdır.
• Kahramanlar genellikle dört şekilde âşık olur:

1. Surete (Resme) bakarak âşık olma
2. Pir elinden dolu (bade) içme                                www.edebiyatvedil.net
3. İlk görüşte âşık olma,
4. Aynı evde büyüyen kahramanların kardeş olmadıklarını öğrenmesi.

• Destandan ayrılan yönü halk hikâyelerinin gerçeğe daha yakın olmasıdır.
• İşlenen ana temalar aşk ve yiğitliktir. Kimi hikayelerde bu iki tema iç içe işlenir. Bunların yanında dini temaları işleyen halk hikayeleri de vardır.
• Nazım ve nesir iç içe söylenirken zaman içerisinde nesir kısmı ağırlık kazanmıştır. Olay örgüsü ve betimlemeler nesirle, duygu yoğunluğu olan kısımlar nazımla anlatılır.
• Halk hikâyelerindeki konular  gerçeğe yakın olmakla birlikte olağanüstü unsurlara da yer verilir. Bu olağanüstü unsurlar masal ve destana göre daha azdır.
• Olayların geçtiği zaman ve mekan genellikle belirsiz olmakla birlikte kimi zaman gerçek mekanlara da yer verilebilir.
• Halk hikayelerinde şiir, müzik ve hikâye iç içedir. 16. yy.dan itibaren eski ozanların yerini tutan âşıklar; içerisinde efsane, masal, fıkra, deyim, atasözü ve bilmecelerin bulunduğu halk hikâyelerini saz eşliğinde söyleyerek ve anlatarak halka ulaştırmışlardır.
• Âşıklar, hikâyeleri saz eşliğinde taklitlerle süsleyerek anlatır. Kimi zaman birkaç gün süren bu hikâyelerin anlatıldığı mekan ise köy odası ya da kahvehânelerdir.
• Hem anlatıcının hem de dinleyicilerin halktan insanlar olması nedeniyle hikâyelerde sade bir dil kullanılmıştır.
• Hikâyelerin anlatımında genellikle ilahi bakış açısı tercih edilmiştir.
• Türk halk hikâyeleri genel olarak beş bölüm halinde düzenlenir:
  1. Fasıl: Âşık bu bölümde dinleyiciyi hikâyeye hazırlamak, ustalığını göstermek veya dinleyenlerin isteklerine cevap vermek için bir divâni (cinaslı bir türkü) söyler. Ardından  olağanüstü bir konunun yer aldığı bir tekerleme söylenir.
  2. Döşeme: Manzum veya mensur cümlelerden oluşan kalıplaşmış bir giriştir. Bu bölümde hikâyenin geçtiği  zaman ve mekân, hikâyenin kahramanları ve kahramanların aileleri tanıtılır.
  3.  Asıl Hikâye: Olay örgüsünün ele alındığı asıl bölümdür. Aşk hikâyelerinde aşığın sevgilisine kavuşmak için çektiği sıkıntılar; dini-destanî hikâyelerde ise, din ve kahramanlık konuları ağır basar.
  4. Sonuç ve Dua: Aşk hikâyeleri genellikle sevgililer kavuşamadan sonlanır. Hikâyenin sonunda dua edilerek hikâye bitirilir.
  5. Efsane: Hikâye ile ilgisi olmayan bu efsanede, kavuşmanın gerçekleşmediği hikâyelerde sevgililerin öbür dünyada kavuşacaklarına işaret edilir.

Konularına Göre Halk Hikayeleri

a) Aşk Hikâyeleri: Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Tâhir ile Zühre, Arzu ile Kamber, Âşık Garip ile Şahsenem , (Ercişli) Emrah ile Selvihan, Elif ile Mahmut, Derdiyok ile Zülfü-siyah
b) Destani Kahramanlık Hikâyeleri: Dede Korkut Hikâyeleri, Köroğlu Hikâyesi, Battal Gazi Hikayesi
c) Dini – Tarihi Halk Hikâyeleri: Hayber Kalesi, Van Kalesi, Hz. Ali’nin Cenkleri (Cenknâmeler)

Kaynakları Bakımından Halk Hikâyeleri

a)Türk Kaynaklı Hikâyeler: Dede Korkut Hikâyeleri, Kerem ile Aslı, Âşık Garip ile Şahsenem, Emrah ile Selvihan, Köroğlu Hikâyesi…
b) Arap Kaynaklı Hikâyeler: Yusuf ü Züleyha, Leyla ile Mecnun, Battal Gazi Hikayesi…
c) Hint-İran Kaynaklı Hikâyeler: Ferhat ile Şirin, Kelile ve Dimne…

www.edebiyatvedil.net