MAKALE
MAKALE NEDİR?
Bilimsel ve sosyal konularda; siyaset, ekonomi, sanat, spor vb. alanlarda yazılan, açıklayıcı veya yorumlayıcı özelliği olan gazete ya da dergi yazılarına makale denir. Bilimsel dergilerde yayımlanan makalelerde tıp, ekonomi, sosyoloji, felsefe gibi bilim dallarıyla ilgili konular işlenir.
MAKALELERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
- Makaleler, toplumun büyük bir bölümünü ilgilendiren konularda kaleme alınır..
- Hemen hemen her konuda makale yazılabilir.
- Makalede bir konuya yeni bir açıdan bakılması esastır.
- Konuyla ilgili ortaya atılan tez, örnek ve kanıtlarla ispatlanır.
- Makalenin yazılış amacı bir konuyu açıklamak ve o konuyla ilgili bilgi vermektir.
- Giriş, gelişme, sonuç bölümlerinden oluşan bir planı vardır.
- Makalede mecazlı ifadelerden, süslü anlatım ile konuşma dili havasından uzak durulur. Ciddi, ağırbaşlı, sade, pürüzsüz, açık ve anlaşılır anlatım tercih edilir.
- Örnekleme, sayısal verilerden yararlanma, karşılaştırma, tanık gösterme, tanımlama gibi düşünceyi geliştirme yollarından yararlanılır. Alıntılar yapılabilir ancak alıntı yapılan kaynak, kaynakçada mutlaka gösterilmelidir.
- Makaleler, gazete ve dergi makaleleri olmak üzere iki grupta incelenebilir. Gazete makalelerinde genellikle günlük siyasi, toplumsal durumlar ele alınır. Dergi makaleleri ise akademik konulardan oluştuğu için gazete makalelerine oranla daha çok uzmanlık gerektirir. Bilimsel bulgu ve terimler bu makalelerde daha çok yer alır.
- Edebiyat, dil, sanatsal özelliği ön planda olan makaleler edebi makale; ekonomi, tıp, sosyoloji gibi bilime dayalı meslekleri dile getiren makaleler de mesleki makaleler olarak adlandırılır.
- Şinasi’nin “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi” edebiyatımızdaki ilk makale örneğidir.
BİLİMSEL MAKALELERİN BÖLÜMLERİ
Nitelikli bir bilimsel araştırma makalesi başlık, özet, giriş, yöntem, bulgular, tartışma ve kaynakça bölümlerinden oluşmaktadır.
Başlık: Konunun okuyucular tarafından okunacak ilk bölümüdür. Bu sebeple başlık oluşturulurken kelimeler özenle seçilmeli, makalenin içeriğini ortaya koyan en az sayıda kelime kullanılmalıdır. Uygun bir başlığı olmayan makale, hedef okuyucu kitlesine ulaşmayabilir.
Özet: Metnin genelinde anlatılanların ana hatlarıyla öz biifade edildiği bölümdür. Araştırmanın kapsamı, amacı, araştırmada kullanılan yöntemler, elde edilen bulgular, araştırma sonunda ulaşılan sonuçlar ve metindeki anahtar kelimeler bu bölümde verilir.
Giriş: Temel bilgilerin sunulduğu bölümdür. Bu bölümde konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalar hatırlatılır. Bu çalışmaya neden gerek duyulduğu ortaya konur.
Yöntem: Bu bölümde araştırmada tercih edilen yöntem ve söz konusu yöntemin tercih edilme nedenleri anlatılır. Yazarın neyi, nasıl ve niçin kullandığını açıkladığı bu bölüm, konuyu bilen bir uzmanın aynı çalışmayı kendi imkânlarıyla tekrar etmesini sağlar nitelikte olmalıdır.
Bulgular: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgular ve bu bulguların ne anlama geldiği dile getirilir.
Sonuç ve Tartışma: Yazarın makalede sunduğu araştırmanın tamamına ilişkin bir görüş bildirdiği ve okuyucunun giriş bölümündeki bilgi ile bu araştırma arasında bağlantı kurmasını sağladığı yerdir.
Kaynakça: Makale yazımında faydalanılan kaynakların yazıldığı bölümdür. Kaynakçalar oluşturulurken, önce yazar adı, sonra eserin adı, daha sonra eserin yayınlandığı yayın evi ya da kitabevi, en sonunda da eserin basıldığı şehir, son olarak da eserin basıldığı yıl yazılır. Bu bilgiler yazılırken, aralarına virgül “,” işareti konulur.
MAKALENİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ GELİŞİMİ VE ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ
Makaleler günümüzde bilimsel makaleler ve gazete makaleleri olmak üzere iki grupta toplanabilir. Fakat makalenin Türk edebiyatındaki serüveni gazetenin yayın hayatımıza girmesiyle başlar. Türk edebiyatının ilk gazetesi 1831 ‘de çıkarılan Takvîm-i Vekâyi’dir. Tamamen hükümet denetiminde çıkarılan bu gazeteyi 1840′ta yarı resmî yarı özel olarak çıkarılan Cerîde-i Havadis izler. Şinasi’nin Agâh Efendi’yle birlikte 1860′ta çıkardığı Tercümân-ı Ahvâl ise Batılı anlamdaki ilk gazete kabul edilir.
Türk edebiyatında ilk makaleyi, İbrahim Şinasî ilk sayısı 22 Ekim 1860′ta çıkan Tercüman-ı Ahval gazetesinde yayımlamıştır. (Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi)
Hüseyin Cahit Yalçın’ın Fransızcadan çevirdiği (Servetifünun dergisinin kapatılmasına sebep olan) Edebiyat ve Hukuk adlı makale ile Ömer Seyfettin’in Genç Kalemler dergisinde yayımlanan (Millî Edebiyat’ın dil anlayışını ortaya koyan) “Yeni Lisan” makalesi türün tanınmış örneklerindendir.
Makale türünün Türk Edebiyatındaki önemli temsilcileri şunlardır:
Namık Kemal, Ziya Paşa, Şemseddin Sami, Muallim Naci, Beşir Fuat, Hüseyin Cahit, Fuat Köprülü, Mehmet Kaplan, Samiha Ayverdi, Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal Beyatlı, Peyami Safa, Nurettin Topçu, Cemil Meriç…
TÜRK EDEBİYATINDA ÖNEMLİ MAKALE YAZARLARI VE ESERLERİ
Şinasi: Mukaddime
Ziya Paşa: Şiir ve İnşa
Namık Kemal: Renan Müdafaanamesi (makale- eleştiri)
Ziya Gökalp: Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak
Cenap Şahabettin: Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh
Ali Canip Yöntem: Millî Edebiyat Meseleleri ve Cenap Beyle Münakaşalarım
Yahya Kemal Beyatlı: Aziz İstanbul, Eğil Dağlar (makale- sohbet)
Yaşar Nabi Nayır: Edebiyatımızın Bugünkü Meseleleri (makale- inceleme)
Hasan Ali Yücel: Pazartesi Konuşmaları, İyi Vatandaş İyi İnsan
Mehmet Kaplan: Büyük Türkiye Rüyası (makale- eleştiri), Kültür ve Dil (makale-eleştiri), Nesillerin Ruhu (makale- eleştiri)
Ahmet Hamdi Tanpınar: Edebiyat Üzerine Makaleler
Samiha Ayverdi: Yusufçuk (makale ve konferansları)
MAKALE-FIKRA (KÖŞE YAZISI) FARKLARI
- Makale yazarı ele aldığı fikirleri bilimsel bir yaklaşımla incelerken fıkra yazarı kişisel görüşle ele alıp inceler.
- Makalelerde yazılanları ispatlama kaygısı vardır; ancak fıkralarda yazılanları ispatlama kaygısı yoktur.
- Makalelerde ciddi, yapmacıksız, bilimsel bir anlatım vardır. Fıkralarda açık, sade ve anlaşılır bir dil kullanılır.
- Fıkralar günübirlik yazı türüdür. Makalede ise böyle bir durum yoktur.
- Makalede yazar genel doğruyu; fıkrada ise yazar kendi doğrusunu anlatır.
- Makale fıkraya göre daha uzun bir yazı türüdür.
- Makale yazmak belli bir uzmanlık ister.
MAKALE-DENEME FARKLARI
- Makalede ortaya atılan düşünce iddia ya da görüş, kanıtlara dayanır. Denemede ise konu kişisel düşünceler, yorum ve bakış açısıyla desteklenir.
- Denemede öznellik, makalede nesnellik hakimdir
- Makalede düşünce kesin bir sonuca bağlanır. Denemede ise böyle bir zorunluluk yoktur.
- Makalenin üslup ve anlatımı ciddi, kurallı ve ağırbaşlıdır. Denemenin üslubu yazarına göre değişir.
- Makalede söz oyunlarına yer verilmez, açık ve anlaşılır bir anlatımı vardır. Deneme yazarı ise konusuna uygun olarak söz sanatlarına ve anlam oyunlarına yer verebilir. Denemede dilin doğru ve güzel kullanımı çok önemlidir
MAKALE-SOHBET (SÖYLEŞİ) YAZISI FARKLARI
- Makalede konu, ayrıntılı bir şekilde; sohbet yazılarında ise konu ayrıntılara girilmeden yüzeysel bir şekilde işlenir.
- Makalelerde konuyu ispatlamak esasken sohbette ise ispat zorunluluğu bulunmaz.
- Makalelerde bilimsel, ağırbaşlı nesnel bir anlatım; sohbette samimi, içten bir anlatım esastır.
